Dağ çayı ve faydaları

1 metreye kadar boylanabilen, açık yeşil renkte yaprakları olan bir bitkidir. Yaylaçayı olarak da bilinir. İçeriğinde flavonlar, uçucu yağ ve çeşitli kimyasallar bulunmaktadır. Bitkiler aleminin zengin familyalarından biri olan Lamiaceae familyasının içinde yer almakta olan dağçayı Dünya’da özellikle Akdeniz havzasında yayılış göstermektedir. Tek yıllık ve çok yıllık türleri bulunan dağ çayı ülkemizde Anadolu’da yayılış göstermekte olup özellikle Akdeniz Bölgesi’nde öne çıkmaktadır. Makronezya bölgesi, İspanya ve Türkiye gen merkezi olarak kabul edilmektedir. Acem arpası, altınbaş, boz kekik, bozlan çayı, düğümlü çay, eldiven çayı, eşek çayı, kandil çayı, kazdağı çayı,  kedikuyruğu çayı, sarıkız çayı, sivri çay, tosbağa çayı, topuklu çay, yayla çayı adlarıyla da anılır.

Dağ Çayının Faydaları

Dağ çayının ağrı kesici, ateş düşürücü, gaz söktürücü, iltihap azaltıcı, katarak önleyici, mikrop öldürücü, öksürük kesici, romatizma önleyici, sindirim kolaylaştırıcı, sinir sistemi uyarıcısı, ülser engelleyici ve yatıştırıcı etki gösterdikleri belirlenmiştir. İştah açar ve hazmı kolaylaştırır. Sinirleri rahatlatır. Uyarıcı ve kuvvet vericidir. Mikrop öldürücü ve antioksidan etkilere sahiptir. İltihapları gidermeye yardımcı olur. Mide ağrılarını azaltır ve gaz söktürür. İdrar arttırıcıdır. Soğuk algınlığına karşı faydalıdır.

Bitkinin çay olarak tüketilen kısmı çiçek durumu halkalarının üzerinde bulunduğu daldır. Bu kısım uygun uzunluklarda kırılarak sıcak su içine daldırılır. Birkaç dakika bekletilerek demlenir. Temizlenmek istenirse sıcak suya daldırmadan önce soğuk su ile durulanmalıdır. Bazı türlerde sıcak suda uzun süre bekletmek çayın tadında acılaşmaya neden olabilmektedir.

Afyon Kocatepe Üniversitesi (AKÜ) Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Süleyman Cenkçi, dağ çayı bitkisinin hücrelerin mikropları içine alarak imha etmesi (fagasitoz) özelliğini kaybetmemesini sağladığının akademik çalışmalarla tespit edildiğini belirtiyor. Bitkinin Temmuz-Ağustos aylarında toplanarak soğuk algınlığına karşı çay olarak tüketildiğini söyleyen Cenkçi, aynı zamanda anti-HIV aktif bileşiklerinden bir çeşidi olan linearol kimyasalı bakımından da oldukça zengin olduğunu aktarıyor.

Öte yandan, dağ çayı bitkisi, yöredeki aşırı hayvan otlatması nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Kargıoğlu, bitkinin doğal yayılışa sahip olduğu alanda korumaya alınması ve bu bitkiye ait tohumların periyodik olarak gen bankalarında uygun koşullarda saklanması gerektiğini söylüyor.